คนญี่ปุ่นรอบตัวผม มีอยู่หลายคนที่บอกว่าชอบเมืองไทย แต่พวกเขายังบอกอีกว่า ถ้าสภาพของห้องน้ำในเมืองไทยดีกว่าที่เป็นอยู่ตอนนี้ก็คงดี บางคนรู้สึกว่าเป็นเรื่องน่าปวดหัวที่ไม่สามารถทิ้งกระดาษลงในชักโครกได้ บางคนเห็นว่าการที่ต้องตักน้ำจากถังและราดใส่ในโถส้วมนั้น ทำให้อารมณ์ตึงเครียดขึ้น ฯลฯ
ในทางกลับกัน ผมเคยเจอคนไทยหลายคนที่บอกว่าห้องน้ำญี่ปุ่นสะอาดสะอ้าน และมีความไฮเทคต่างๆ นานา ผมเองก็ยอมรับว่ามีห้องน้ำบางห้องที่เป็นแบบนี้จริง แต่แม้ในโตเกียวเอง ผมก็เคยเจอห้องน้ำหลายห้องที่มีสภาพไม่น่าอภิรมย์เท่าไร
แต่ที่จริงแล้ว ผมแทบไม่เคยรู้สึกอะไรกับสภาพของห้องน้ำ เพราะอะไร?
ราว 20 ปีก่อน สมัยผมเป็นเด็กผมมักไปใช้ชีวิตในพื้นที่ที่มี “ความพิเศษ” บางอย่าง ในพื้นที่นี้ ห้องน้ำจะสะอาดหรือไม่นั้น เป็นประเด็นที่แทบไม่มีใครสนใจ เพราะที่นั่นผมยังเห็นผู้ใหญ่หลายคนยืนฉี่กันตามถนนตลอด ใช่ว่าผมเกิดและเติบโตในป่าเขาที่ไม่มีห้องน้ำ ผมเกิดและเติบโตที่ใจกลางกรุงโตเกียวต่างหาก
แต่ตาและยายของผมเคยอยู่ย่านเมืองเก่าของโตเกียว เดินจากอาซากุสะได้ราว 30 นาที ช่วงปิดเทอมของโรงเรียนประถม ผมมักหนีจากการคุ้มครองของพ่อแม่และไปอยู่ที่บ้านของตายายหลายสัปดาห์ ย่านที่บ้านตายายตั้งอยู่นั้นติดกับย่านที่มี “ชื่อเสียง” ค่อนข้างมากสองย่าน
ย่านหนึ่งคือ โยชิวาระ (Yoshiwara) ผู้อ่านบางท่านอาจเคยได้ยินชื่อนี้ เป็นย่านโคมแดงกว้างใหญ่มหาศาล ความรุ่งโรจน์ในอดีตดูเหมือนจะเริ่มจางหายไปเรื่อยๆ ในปัจจุบันก็จริง แต่ว่ากันว่าย่านนี้ยังเป็นย่านที่มีร้านอาบอบนวดจำนวนมากที่สุดในญี่ปุ่น ผมเคยออกไปเดินเล่นช่วงเย็นๆ ค่ำๆ ก็เห็นผู้หญิงหลายคนแต่งตัววาบหวิวหรือสวยหรู และผู้ชายใส่สูทสีดำเรียบหรู ยืนตามถนนเรียกลูกค้าด้วยใบหน้ามันวาว และดวงตาส่งประกายที่เดินผ่าน
อีกย่านหนึ่ง คือ ซันยะ เรียกกันว่าเป็นหนึ่งในสามของย่าน “โดยะ-ไก (Doya-gai)” ที่ใหญ่ที่สุดของญี่ปุ่น โดยะไกมีสภาพคล้ายคลึงกับสลัมทั่วโลก แต่ที่ต่างกันคือประชากรส่วนใหญ่เป็นผู้ชายที่มารับจ้างเป็นแรงงานรายวัน ทำให้โดยะไกมีโรงแรมหรือเรียวกังที่ราคาถูกๆ ตั้งอยู่เรียงราย เพื่อให้คนงานเหล่านี้มาพัก
เคยได้ยินว่ายุคที่เศรษฐกิจของญี่ปุ่นเจริญเติบโตอย่างรวดเร็ว โดยะไกก็มีความคึกคักและมีชีวิตชีวาเป็นอย่างมาก แต่คนรับจ้างเป็นแรงงานสมัยนั้นก็ย่อมแก่ตัวลงเรื่อยๆ ตอนผมเป็นเด็กก็เห็นคุณลุงวัยกลางคนหลายต่อหลายคนเดินเตร็ดเตร่ไร้ซึ่งจุดหมาย นั่งนอนอยู่กลางถนนกับเพื่อนๆ ซดเหล้าตั้งแต่เช้ายันค่ำ พวกเขาไม่มีทั้งงานและที่พักอาศัย (ปัจจุบันนี้ประชากรยิ่งมีอายุมากขึ้น สภาพเมืองยิ่งวังเวง)
อย่างไรก็ตาม ด้วยสภาพแวดล้อมแบบนี้ เด็กชายโชมักเห็นผู้ใหญ่ที่ใส่สูทหรูๆ หรือไม่ก็อยู่ในสภาพมอมแมม ยืนฉี่ ก่นด่ากัน อ้วกเรี่ยราด ล้มตัวลงนอน โยนขวดเหล้าทิ้งตามอัธยาศัย
กลิ่นฉี่ อ้วก แอลกอฮอล์
นี่แหละเป็นความทรงจำที่ติดตัวกับผมมาเนิ่นนาน ห้องน้ำจะสะอาดหรือไม่สะอาดกลายเป็นเรื่องเล็กน้อย (แต่ถ้าเลือกได้ ผมก็คงจะเลือกห้องน้ำที่สะอาดๆ และใช้ได้สะดวกสบายครับ)
