Sumida Hokusai Museum : พิพิธภัณฑ์โฮะคุไซในกรุงโตเกียว ตำนานป๊อบคัลเจอร์ของญี่ปุ่นตั้งแต่สมัยเอโดะ

ป๊อปคัลเจอร์ของญี่ปุ่นส่งอิทธิพลออกไปหลายมุมโลก และยังส่งอิทธิพลมายังไทยด้วยเช่นกัน อย่างในเวลานี้เราคงไม่สามารถปฏิเสธความพีคของเกิร์ลกรุ๊ป BNK48 ที่มีต้นฉบับจาก AKB48 จากญี่ปุ่น แต่ถ้าในวัยเด็กเราคงจำ อนิเมะ มังงะ หลายเรื่องที่มาเติมเต็มความฝันของวัยเด็กได้แน่นอน อย่างในยุคของผู้เขียนก็มี โดราเอมอน นินจาฮะโตะริอิคคิวซัง เป็นต้น

แต่ความฮิตของป๊อปคัลเจอร์จากญี่ปุ่นนั้นมีมานานแล้ว นานจนเป็นร้อยปีมาแล้ว

หากลองไล่มองสินค้าจากญี่ปุ่น อาจจะผ่านตากับภาพคลื่นสีน้ำเงินในทะเลกำลังม้วนตัว หรือภาพทิวทัศน์ภูเขาฟุจิหลากหลายแบบ แต่ที่จะนิยมจะเป็นภาพที่ภูเขาฟูจิสีแดงบนท้องฟ้าสีน้ำเงิน 2 ภาพที่ว่านั้นคือภาพ The Great Wave off Kanagawa หรือ คลื่นยักษ์นอกฝั่งคะนางาวะ และ Thirty-six Views of Mount Fuji หรือ ทัศนียภาพ 36 มุมของภูเขาฟูจิซึ่งถูกสร้างขึ้นในยุค 1820 จากศิลปินญี่ปุ่นนามว่า Katsushika Hokusai (ออกเสียงว่า โฮะคุไซเสียงคุออกครึ่งคำ)

ภาพแนว Ukiyoe (อุคิโยะเอะ) เกิดขึ้นในยุคเอโดะ (1603 – 1868) เนื้อหาจะสะท้อนเรื่องราวรอบตัวของมนุษย์เช่นชีวิตประจำวัน การเดินทาง ทิวทัศน์ ศิลปินที่ทำงานแนวนี้ด้วยเทคนิคภาพพิมพ์แกะไม้ ที่มือชื่อเสียงอย่างมากคือ ‘โฮะคุไซ’ นั่นเอง เขาเกิดปี 1760 ที่เอโดะหรือโตเกียวในปัจจุบัน ซึ่งเขาได้ผลิตผลงานมากกว่าสามหมื่นชิ้น ตลอดระยะเวลาการทำงานกว่า 70 ปี ชีวิตการเป็นศิลปินภาพพิมพ์แกะไม้เขาเริ่มจากการฝึกงานกับ คัตซุคะวะ ชุนโชศิลปินภาพพิมพ์แกะไม้ที่สร้างสรรค์ภาพสตรีในราชสำนักหรือนักแสดงคะบูกิ จนหลังจากชุนโชเสียชีวิตในปี 1793 เขาได้เริ่มศึกษางานศิลปะจากตะวันตก ต่อมาเขาถูกขับไล่ออกจากตระกูลงานศิลปะแบบคัตซุคาวะ อาจเพราะไปศึกษางานแนวคู่แข่ง

แต่มันก็กลายเป็นแรงขับที่ให้เขาสร้างสรรค์ผลงานได้ดียิ่งขึ้นจนถึงปี 1811

เมื่อมีอายุได้ 51 ปี เขาได้วาดภาพมังงะที่กลายเป็นมังงะ ป๊อปคัลเจอร์ที่ชาวไทยได้อ่านจากญี่ปุ่นจากวัยเด็กจนทุกวันนี้นั่นเอง ช่วงที่เขาพีคสุดจนผลงานเขากลายเป็นตำนานคือการได้สร้างงานคลื่นยักษ์นอกฝั่งคานางาวะ และทัศนียภาพ 36 มุมของภูเขาฟูจิในช่วงราว 1820 ได้ส่งอิทธิพลไปยังงานจิตรกรรมของยุโรปในช่วงศตวรรษที่ 19

โฮะคุไซเสียชีวิตเมื่อปี 1849 พร้อมผลงานที่ยังทรงอิทธิพลจนทุกวันนี้

ณ ย่านสุมิดะ กรุงโตเกียว ย่านที่โฮะคุไซเกิดและใช้ชีวิตส่วนใหญ่ ขอให้ลองเดินลัดเลาะมาจนเจอสวนสาธารณะขนาดย่อม จะพบกับอาคารสูง 4 ชั้น รูปทรงแลบึกบึน แต่ลดความหนักแน่นด้วยการใช้วัสดุเป็นแผ่นอลูมิเนียมกรุภายนอก ช่วยลวงตาว่าดูเบาขึ้น เมื่อมองจากมุมไกลจะดูกลืนไปกับท้องฟ้าด้านหลัง อาคารนี้คือ Sumida Hokusai Museum เป็นพิพิธภัณฑ์ศิลปะที่รวบรวมผลงานของโฮะคุไซในหลายรูปแบบ เปิดใช้งานเมื่อพฤศจิกายน 2016 ออกแบบโดยสำนักงานสถาปนิกญี่ปุ่นที่มีชื่อเสียงระดับรางวัลพริทซ์เกอร์ คะซุโยะ เซะจิมะ จากสำนักงาน SANAA

พื้นที่ใช้สอยแบ่งออกเป็นหลัก 4 ชั้น พร้อมชั้นใต้ดิน 1 ชั้น ส่วนพื้นที่ชั้น 1 เป็นส่วนที่ออกแบบน่าสนใจ เนื่องจากพื้นที่เหล่านี้ออกแบบให้สามารถเข้าได้ทุกทางโดยรอบ ให้กิจกรรมภายในชั้น 1 เชื่อมโยงกับกับผู้คนโดยรอบได้ง่าย โดยมีส่วนการใช้สอยทั้งทางเข้า ที่ขายตั๋วเข้าชม ห้องเรียน ห้องสมุด ถูกออกแบบให้เป็นกระจกใสเชื่อมโยงกับพื้นที่ภายนอกที่เป็นสวนสาธารณะด้านหน้า ภาษาทางสถาปัตยกรรมบอกว่าเป็นทางเข้าจากการเจาะเปลือกอลูมิเนียมเป็นช่อง 3 เหลี่ยม ให้เชื้อเชิญเข้าไปด้านใน

ส่วนจัดแสดงอยู่ชั้น 3-4 โดยพื้นที่นิทรรศการของชั้น 3 และชั้น 4 บางส่วน เป็นนิทรรศการหมุนเวียน รองรับกิจกรรมการแสดงตามเนื้อหาที่เปลี่ยนกันไป นับว่าโชคดีในวันที่ไปเยือนมีนิทรรศการเรื่องการออกแบบพิพิธภัณฑ์นี้ เลยทำให้เห็นถึงกระบวนการทำงานอย่างละเอียด ตั้งแต่ขั้นตอนการออกแบบที่ใช้หุ่นจำลองมากมายเรียงกันราว 100 ชิ้นเลยทีเดียว

ชั้น 4 เป็นนิทรรศการหมุนเวียนและนิทรรศการถาวรที่จัดด้วยเนื้อหาของโฮะคุไซ เมื่อย่างเท้าเข้าห้องนี้จะพบกับความมืด จนเมื่อเข้ามาแล้ว สายตาจึงค่อยปรับให้ชินกับความมืด เผยให้เห็นเรื่องราวของโฮะคุไซ ทั้งชีวิตส่วนตัว การทำงาน ผลงานในช่วงชีวิตต่างๆ ด้วยสื่อหลายรูปแบบ ทั้งที่เป็นดิจิตอล โดยแสดงทั้งที่เป็นจอภาพ หุ่นจำลอง แต่เนื้อหาส่วนใหญ่เป็นระบบ Interactive ที่ผู้เข้าชมต้องเข้าไปกดเลือกเนื้อหา จนส่วนสุดท้ายก่อนกลับจะพบกับจำลองโฮะคุไซขนาดเท่าจริง ที่นั่งทำงานในช่วงบั้นปลายชีวิต พร้อมมีแปลกใจเล็กน้อยที่หุ่นโฮะคุไซขยับตัวได้

เมื่อออกมาจากส่วนนิทรรศการ จะพบกับโถงพักที่เรียงรายด้วยเก้าอี้ซึ่งออกแบบโดย เซะจิมะ ให้ได้ลองนั่ง ส่วนนี้สถาปนิกออกแบบโดยคว้านก้อนอาคารออก ทำให้เปิดช่องที่สามารถมองไปยังโตเกียวทาวเวอร์ได้อย่างพอดี

หากอยากเสพศิลปะญี่ปุ่น พร้อมกับเข้าใจว่างานของโฮะคุไซกลายเป็นป๊อปคัลเจอร์ได้อย่างไร ขอให้ลองแวะมาชม แล้วอุคิโยะเอะจะรอคุณอยู่

Info
Sumida Hokusai Museum (すみだ北斎美術館)
Address: 2-7-2 Kamezawa, Sumida, Tokyo
Hours: 9:30 – 17:30 น. ปิดทุกวันจันทร์
Admission: 400 เยน
Website: hokusai-museum.jp

Map