ตุ๊กตากระดาษบนปกหลังสมุดโน้ต กับความทรงจำวัยเยาว์

Kisekae Ningyo

สมัยเป็นเด็กประถมฯ ฉันชอบไปซื้อตุ๊กตากระดาษจากร้านขายขนมใกล้บ้าน ส่วนใหญ่มักถูกห้อยแขวนไว้ในถุงพลาสติกใสให้เห็นชัด แต่ถ้าไปซื้อที่ร้านขายของจิปาถะขนาดใหญ่ที่ไกลจากบ้านไปอีก ก็จะมีตุ๊กตากระดาษหลายแบบเรียงในตู้กระจกไว้ให้เลือก

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

เสน่ห์ของตุ๊กตากระดาษสำหรับฉันในวันวานจึงเริ่มตั้งแต่การไปเลือกซื้อที่ร้าน พอได้มาแล้วก็บรรจงตัดตามรูปทรงของภาพนั้นๆ แล้วใช้มุมกระดาษสี่เหลี่ยมเล็กๆ ด้านบนซ้ายขวาเกาะเกี่ยวระหว่างชุดกับรูปตัวคน เมื่อหนึ่งแผ่นกลายเป็นหลายแผ่นขึ้นมา ฉันก็ต้องหากล่องมาเก็บตุ๊กตากระดาษรวมกันไว้เพื่อไม่ให้ยับ ไม่ให้หาย

ภาพ : twitter.com

นอกจากนี้ การได้เลือกชุดเดรสสไตล์ตะวันตกน่ารักๆ สีสันสดใส หรือชุดที่ดูหรูหราแบบเจ้าหญิง ไปแต่งตัวให้เด็กสาวหน้าตาญี่ปุ่นๆ รูปร่างผอมเพรียว ตาเป็นประกาย ผมสีทองสีแดงสีฟ้า ก็เป็นช่วงเวลาที่สนุกเพลิดเพลิน แม้จะเป็นแค่ตุ๊กตาสองมิติพิมพ์บนแผ่นกระดาษบางที่มีด้านหลังเป็นสีออกเทาๆ แต่ก็นับว่าเป็นของเล่นแสนรักของฉันอย่างหนึ่ง เสียดายที่จำไม่ได้ว่าเลิกเล่นไปตั้งแต่อายุเท่าไร รวมทั้งจำไม่ได้ด้วยว่าตุ๊กตากระดาษเหล่านั้นหายไปไหนหมดแล้ว ครั้งหนึ่งตอนไปเที่ยวโอซาก้า ฉันไปเจอร้านขายของกระจุกกระจิกสไตล์สมัยโชวะ มีทั้งเครื่องเขียน ของใช้ในครัว และของเล่นที่ทำให้นึกถึงวัยเด็ก ในบรรดาของเล่นเหล่านั้นก็มีตุ๊กตากระดาษรวมอยู่ด้วย

ภาพ : shojo-manga-no-memory.tumblr.com

“คิเซคาเอะนินเกียว” (Kisekae Ningyo) ในภาษาญี่ปุ่นมีความหมายว่าตุ๊กตาเปลี่ยนชุดได้ ซึ่งก็รวมถึงตุ๊กตาแบบกระดาษและตุ๊กตาที่ผลิตขึ้นจากซอฟต์ไวนิล

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

ตุ๊กตากระดาษเปลี่ยนชุดได้ที่ญี่ปุ่นนั้นมีทั้งแบบที่ขายกันเป็นแผ่นๆ (เหมือนที่ฉันเคยเล่นตอนเด็ก) ได้รับความนิยมอย่างมากในช่วงปลายของสมัยเมจิมาจนถึงสมัยไทโช และแบบที่อยู่บนปกหลังของสมุดโน้ตหรือสมุดภาพวาดระบายสี (บ้างก็ถูกแทรกไว้ด้านในของสมุด) บางซีรีส์ก็จะระบุไว้ที่หน้าปกอย่างชัดเจนตัวเบ้อเร่อด้วยคำว่า “คิเซคาเอะสึกิ” (มีตุ๊กตาเปลี่ยนชุดได้แถมติดมาด้วยนะ อะไรทำนองนั้น)

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

หนึ่งในผู้ผลิตสมุดโน้ตที่มีตุ๊กตากระดาษอยู่บนปกหลังซึ่งเป็นที่ถูกอกถูกใจสาวน้อยในช่วงปีโชวะที่ 40 (ค.ศ. 1965-1974) คือบริษัทผู้ผลิตเครื่องเขียนโชวะโน้ต (SHOWA NOTE) ก่อตั้งขึ้นในปี ค.ศ. 1947 และยังดำเนินกิจการมาถึงปัจจุบัน นอกจากนี้ก็มีสมุดโน้ตของบริษัทเซกะ (SEIKA) ซึ่งเลิกกิจการไปแล้ว

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

คาแรคเตอร์ที่นำมาทำเป็นปกสมุดโน้ตและมีปกหลังเป็นตุ๊กตากระดาษในยุคนั้น ส่วนใหญ่เป็นผลงานของนักวาดการ์ตูนโชโจะ (Shojo Manga) ที่มีกลุ่มเป้าหมายเป็นเด็กสาววัยละอ่อน ลักษณะเด่นของคาแรคเตอร์คือเด็กสาวดวงตากลมโตเกินขนาดและมีประกายวาววับ (ที่เรียกกันขำๆ ว่า “การ์ตูนตาหวาน”) ซึ่งได้แก่ งานของ Reiko Iizuka, Machiko Satonaka, Yukiko Tani, Miyako Maki, Eiko Hanamura ฯลฯ และก็ยังมีคาแรคเตอร์จากอนิเมะที่ฉายในโทรทัศน์ช่วงนั้น ตุ๊กตากระดาษประเภทที่อยู่คู่กับสมุดโน้ตไม่ได้มีเฉพาะแต่ของเด็กผู้หญิง ของเด็กเล็กกับเด็กผู้ชายก็มีให้ซื้อหามาเล่นได้ไม่ต้องอิจฉากัน

ภาพ : page.auctions.yahoo.co.jp

ภาพ : aucview.aucfan.com

แม้ว่าฉันจะไม่ได้เล่นตุ๊กตากระดาษมานานนมแล้ว แต่หวนนึกถึงทีไรภาพความทรงจำรางๆ เหล่านั้นก็มักจะกลับมาทำให้ฉันรู้สึกถึงความสุขเล็กๆ น้อยๆ ที่เคยสัมผัสในวัยเยาว์…ซึ่งแปลว่าความรู้สึกแบบนั้นยังไม่ได้สูญหายไป