ทำไมต้องสนใจ…เครื่องตรวจตั๋วรถไฟอัตโนมัติ

เวลาไปเที่ยวญี่ปุ่น สิ่งหนึ่งที่สร้างความรู้สึกไฮเทคและความสะดวกสบาย คงหนีไม่พ้นบรรดารถไฟชิงกันเซ็ง แต่ผมบอกเลยว่า ยังมีอีกสิ่งหนึ่งที่ก็ถือว่าไฮเทค ล้ำสมัยมาก เรียบง่ายกว่าการซื้อตั๋ว (สุดแพง) ไปขึ้นเจ้ารถไฟความเร็วสูง และที่สำคัญเชื่อว่า แทบร้อยทั้งร้อยทุกคนก็เคยสัมผัสมันมาแล้วทั้งนั้น!

เจ้าสิ่งนั้นก็คือ “เครื่องตรวจตั๋วอัตโนมัติ” ที่เราๆ แตะบัตร เสียบบัตร เดินผ่านกันนั่นแหละครับ ซึ่งมันจะตั้งเรียงรายอยู่หน้าประตูทางเข้าสถานี (改札口) เห็นมันตั้งโทนโท่อยู่เงียบๆ เหงาๆ แบบนี้ และผู้คนก็เดินผ่านมันไปเร็วๆ ราวกับไม่มีใครสนใจ เพราะเครื่องนี้ถูกออกแบบมาอย่างรัดกุมและมีพัฒนาการมายาวนาน

โจทย์ใหญ่ของการออกแบบและสร้างเครื่องตรวจตั๋วอัตโนมัติคือ ทำยังไงก็ได้ให้ระบายผู้โดยสารได้เร็วที่สุด (โดยยังรักษาความถูกต้องแม่นยำของการอ่านตั๋วและคงความปลอดภัยไว้ด้วย)

สังเกตไหมครับว่ามันถูกออกแบบให้เป็น “ทรงยาว” และที่เสียบ-คืนตั๋วจะอยู่คนละสุดด้านกัน ซึ่งนั่นทำให้ผู้โดยสารไม่ต้อง “หยุดสนิท” ขณะสอดหรือแตะบัตรเลย แถมช่องว่างระหว่างเครื่องข้างๆ มีความกว้างระดับที่เข็นกระเป๋าเดินทางใบใหญ่ผ่านได้ ประตูไม้กั้นก็เปิดตลอด (เป็นจิตวิทยาทำให้ผู้คนไม่หยุดสนิทได้ด้วย) ตัวกั้นทำด้วยพลาสติกไม่ใช่วัสดุแข็งๆ กล่าวคือ มันมีไว้เตือนบอกผู้โดยสารคนนั้นว่ามีอะไรบางอย่างผิดพลาด เช่น ไม่ได้ซื้อตั๋ว ซื้อตั๋วผิดประเภท ฯลฯ แต่ไม่ได้มีไว้เพื่อ “ลงโทษ” คือถึงแม้ว่าจะถูกประตูหนีบ ก็ไม่ได้เจ็บปวดอะไรมาก และในความเป็นจริง คนส่วนใหญ่ที่เดินผ่านใช้งานก็คือคนที่มีตั๋วถูกต้องทั้งนั้น

เครื่องนี้ยังสามารถรับตั๋วได้ทุกด้าน ไม่ว่าเราจะหันด้านไหนไปสัมผัส มันก็ดูดตั๋วรับเข้าได้หมด ที่สุดยอดคือ ไม่ว่าจะสอดตั๋วด้านไหนก็ตาม เครื่องจะคืนตั๋วโดยพลิกออกมาให้เป็นด้านที่ถูกต้องเสมอ และยังถูกออกแบบให้รับตั๋วได้ต่อเนื่อง เราไม่ต้องรอให้ผู้โดยสารข้างหน้าเดินผ่านพ้นประตูไปก่อน เพราะเราสามารถสอดตั๋วของตัวเองต่อได้เลยทันที

ส่วนใครที่ใช้บัตรแตะ ตัวรับสแกนบัตรยังถูกออกแบบให้ใช้งานง่าย บางรุ่นมีไฟสว่างรอบๆบริเวณที่แตะ และตัวอ่านยังทำมุมองศาที่แตะได้ง่าย ไม่ใช่แบนราบลงไป (พวกเขาทดลองและเก็บข้อมูลกันมาแล้วว่าองศานี้ได้ผลดีที่สุด)

เมื่อไรก็ตามที่เครื่องตรวจตั๋วถูกอัพเกรด ก็จะลามไปยังส่วนอื่นๆที่เกี่ยวข้องกันด้วย ไม่ว่าจะเป็นเครื่องจำหน่ายตั๋วโดยสาร ที่ซื้อทีเดียวได้หลายใบ จ่ายด้วยเหรียญหรือธนบัตรก็ได ้(เทเหรียญลงไปได้ทีเดียวเลย ขอบอกว่ามันส์มาก ฮ่าๆ) มีหลายภาษารองรับ รวมไปถึงการออกแบบพื้นที่หน้าทางเข้า ริมทางด้านหนึ่งจะมีห้องของเจ้าหน้าที่ พร้อมทางผ่านพิเศษ(เช่น ทางเดินผู้พิการทางสายตา)  ป้ายบอกทางขนาดใหญ่ที่มักโชว์หราอยู่บนหน้าทางเข้า

เมื่อไรก็ตามที่เครื่องตรวจตั๋วถูกอัพเกรด ก็จะลามไปยังส่วนอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกันด้วย ไม่ว่าจะเป็นเครื่องจำหน่ายตั๋วโดยสาร ที่ซื้อทีเดียวได้หลายใบ จ่ายด้วยเหรียญหรือธนบัตรก็ได ้(เทเหรียญลงไปได้ทีเดียวเลย ขอบอกว่ามันส์มาก ฮ่าๆ) มีหลายภาษารองรับ รวมไปถึงการออกแบบพื้นที่หน้าทางเข้า ริมทางด้านหนึ่งจะมีห้องของเจ้าหน้าที่ พร้อมทางผ่านพิเศษ (เช่น ทางเดินผู้พิการทางสายตา)  ป้ายบอกทางขนาดใหญ่ที่มักโชว์หราอยู่บนหน้าทางเข้า