ทำไมญี่ปุ่นขับรถทางซ้าย

วันก่อนผมก็วิ่งออกกำลังกายไปพลาง ฟังพอดแคสต์หาความรู้ไปพลางตามปกติ ซึ่งก็มีหัวข้อหนึ่งที่น่าสนใจมากคือ ทำไมประเทศอังกฤษขับรถทางซ้ายมือของถนน (เหมือนไทยเรา) และทำไมอเมริกาขับรถทางขวามือ (รวมไปถึงส่วนใหญ่ของโลก)

จากที่ไม่เคยคิดเรื่องพวกนี้มาก่อน พอเจอหัวข้อนี้ก็คิดตามแล้วอยากฟังเลย เขาสรุปมาว่า ประเทศอังกฤษและเครือจักรภพ ขับรถทางซ้ายมือเพราะเป็นประเทศที่ใช้ “ม้า” มาก่อน ซึ่งการขี่ม้าแบบอัศวิน ผู้ขี่จะบังคับให้ม้าวิ่งชิดทางซ้ายมือ เพราะหากมีอะไรเกิดขึ้น จะได้สู้กับศัตรูที่อยู่ทางขวามือตัวเองได้ง่ายกว่า (เพราะคนประมาณ 85-90% ถนัดขวาไงครับ) แล้วถ้าเกิดจะบอกว่าตัวเองมาดี ก็โชว์มือขวาให้ฝ่ายตรงข้ามเห็นได้ง่ายกว่าด้วย (รวมไปถึงการขึ้นม้าจากฝั่งซ้ายมือนั้นง่ายกว่าสำหรับคนถนัดขวาเช่นกัน)

ส่วนฝั่งอเมริกา จุดเริ่มต้นของการขับรถทางขวาคือ “เกวียน” ครับ อเมริกาไม่ได้เริ่มต้นด้วยการขี่ม้าแบบอังกฤษ แต่เข้าสู่ยุคที่ใช้เกวียนแล้ว ซึ่งวิธีการขับ ผู้บังคับจะนั่งอยู่ทางซ้ายของม้าหรือวัวเทียมเกวียน เพราะจะได้ใช้แส้ที่อยู่ที่มือขวา โบยไปที่กลางหลังของสัตว์ได้ทั่วถึง และจะได้เช็กความปลอดภัยเวลาขับสวนกัน ให้กะระยะเกวียนฝ่ายตรงข้ามที่มาทางซ้ายมือได้ง่าย ซึ่งนี่ก็คือสิ่งที่ผมได้จากพอดแคสต์

ทีนี้ ก็มาถึงญี่ปุ่นที่ชวนงงหน่อย เพราะไม่ได้เกี่ยวอะไรกับเครือจักรภพเลย แต่ทำไมขับรถทางซ้ายมือของถนนเหมือนกัน เท่าที่ไล่อ่านดู ญี่ปุ่นเองก็มีธรรมเนียมเดินชิดซ้ายของถนนมาตั้งแต่สมัยเอโดะแล้วครับ ส่วนหนึ่งน่าจะคล้ายอังกฤษ เพราะซามูไรก็ใช้ม้าเป็นพาหนะเช่นกัน แต่ที่ธรรมเนียมนี้ครอบคลุมไปถึงการเดินด้วย มาจากสาเหตุที่ว่า เวลาซามูไรพกดาบ ปลายดาบจะยื่นออกมาทางด้านซ้ายของตัวครับ เพื่อให้ใช้มือขวาชักดาบได้ง่าย ซึ่งถ้าเดินทางขวาของถนนแล้ว ปลายดาบอาจจะไปกระทบกับปลายดาบของซามูไรอีกคนได้ นี่ถือเป็นการดูถูกอย่างร้ายแรง และอาจจบด้วยการดวลดาบตัดสินกันเลยทีเดียว ที่ผ่านมายังเป็นแค่ “ธรรมเนียม” นะครับ แต่สุดท้ายก็กลายมาเป็นกฎหมายในปี ค.ศ. 1872 เหตุผลหลักคือ การมาถึงของรถไฟครับ

ในตอนญี่ปุ่นเริ่มสร้างระบบทางเดินรถไฟ ก็ต้องอาศัย Know How จากต่างชาติ ซึ่งตอนนั้นก็มีสามชาติแย่งกันเสนอตัวเข้ามารับงานวางระบบคือ อเมริกา อังกฤษ และฝรั่งเศส แต่ประเทศที่คว้าโอกาสนี้ไปครองก็คือ แท่นแท้น~ อังกฤษนั่นเองครับ ผู้รับเหมาเลยวางระบบตามความคุ้นเคยของตัวเอง จัดให้รถไฟวิ่งทางซ้ายมือ รวมไปถึงการวางรถรางบนถนนอีกด้วย ซึ่งพอมีมาตรฐานเกิดขึ้น ระบบอื่นก็เลยตามมา ซึ่งในปี ค.ศ. 1902 ตำรวจโตเกียวก็ออกประกาศให้ผู้สัญจรบนถนนเดินชิดด้านซ้ายของถนนเหมือนกับรถยนต์ (ก่อนที่จะเปลี่ยนเป็นเดินฝั่งตรงข้ามกับรถยนต์หลังสงครามโลกครั้งที่สอง เพราะปริมาณรถยนต์เพิ่มมากขึ้นทำให้เกิดอุบัติเหตุง่าย) และในปี ค.ศ. 1924 จึงออกกฎหมายอย่างเป็นทางการบังคับใช้การขับรถทางซ้ายมือของถนนครับ

มีเกร็ดเพิ่มเติมอีกหน่อยว่า หลังสงครามโลก โอะกินะวะอยู่ภายใต้การปกครองของอเมริกาอยู่ช่วงหนึ่ง ทำให้ผู้สัญจรขับรถทางขวามือของถนน แล้วพอถูกส่งกลับคืนให้ญี่ปุ่นจึงเริ่มเปลี่ยนมาขับทางซ้ายมือ โดยเริ่มใช้กฎหมายนี้ในวันที่ 30 กรกฎาคม ค.ศ. 1978 แม้แต่ Camp Foster ที่เป็นฐานทัพอเมริกาในโอะกินะวะ ซึ่งไม่ต้องทำตามระเบียบของญี่ปุ่น ก็ยังต้องเปลี่ยนมาใช้กฎหมายเดียวกันครับ ในทางกลับกัน ในช่วงสงครามโลกที่ญี่ปุ่นไปปกครองแมนจูกัว ก็มีการเปลี่ยนให้ขับรถทางซ้ายมือตามประเทศตัวเอง เช่นเดียวกับในช่วงที่ปกครองไต้หวันด้วยครับ

พอค้นข้อมูลแล้วก็คลายความงงไปได้ และพบว่ามีอะไรน่าสนใจไม่น้อยเลย แต่ก็ลืมไปว่า ทำไมของไทยเราถึงวิ่งซ้ายมือบ้างล่ะ อันนี้ก็คงต้องฝากถามนักประวัติศาสตร์สมัยใหม่ของไทยแล้วนะครับ…แฮ่